Διεθνής αναρχική ανακοίνωση: 85 χρόνια από την Ισπανική Επανάσταση. Τα διδάγματα και το δίκαιο του αγώνα της.
Στις 19 Ιουλίου του 1936 η εργατική τάξη πέτυχε μια ιστορική νίκη ενόψει του στρατιωτικού πραξικοπήματος που ξεκινούσε κατά της κυβέρνησης και της Ισπανικής Δημοκρατίας. Το πραξικόπημα προέκυψε από τον κοινό σχεδιασμό του στρατού και της αστικής τάξης, έχαιρε της στήριξης όλων των αντιδραστικών τμημάτων της κοινωνίας (εκκλησία, Καρλιστές, Φαλλαγίτες, συντηρητικοί, γαιοκτήμονες, βιομήχανοι) και χρηματοδοτήθηκε από δεξιούς τραπεζίτες και από τη φασιστική Ιταλία του Μουσολίνι.
Απέναντι σε αυτό το καλά οργανωμένο σχέδιο ανατροπής της κυβέρνησης υπήρχαν μόνο μια χούφτα πιστοί στρατιωτικοί και λίγες αμφισβητήσιμες μονάδες δημόσιας τάξης. Ωστόσο, η εργατική τάξη συνειδητοποίησε πλέρια τον ιστορικό της ρόλο και η αντίστασή της ξεπέρασε κάθε προσδοκία. Οι προλεταριακές μάζες κατέλαβαν ολόκληρες πόλεις όπως η Βαρκελώνη, η Μαδρίτη, η Χιχόν, το Σαν Σεμπαστιάν και η Βαλένθια.
Η ήττα αυτού του πραξικοπήματος οδήγησε σε έναν εμφύλιο πόλεμο πλήρους έκτασης, καθώς ο στρατός είχε επικρατήσει σε ορισμένες πόλεις και περιοχές (Ναβάρα, Καστίλλη, Σεβίλλη, Κόρδοβα, Κάντιθ και Γαλικία). Ο στρατός είχε στο πλευρό του τον αποικιακό στρατό της Αφρικής και επικουρούταν από τις φασιστικές δυνάμεις. Η νίκη του Φράνκο κατέστη εφικτή χάρη στη διεθνή βοήθεια. Παρ’ όλα αυτά, ο πόλεμος διήρκεσε συνολικά 33 μήνες.
Λόγω του πραξικοπήματος το δημοκρατικό κράτος κατέρρευσε. Η ώθηση των λαϊκών δυνάμεων ήταν τέτοια, ώστε η αντίσταση οδήγησε τελικά σε μια κοινωνική επανάσταση. Της επανάστασης αυτής ηγήθηκαν η Εθνική Συνομοσπονδία Εργασίας (CNT), η Ιβηρική Αναρχική Ομοσπονδία (FAI), οι Ελεύθερες Γυναίκες (Mujeres Libres), η Ελευθεριακή Νεολαία (FIJL) και σε μικρότερο βαθμό το Εργατικό Κόμμα Μαρξιστικής Ενοποίησης (POUM). Πρέπει να αναφερθεί, όμως, ότι η κοινωνική επανάσταση στην Ισπανία επηρέασε τις βάσεις όλων των κομμάτων, τα απλά μέλη των οποίων συμμετείχαν ενεργά στην επαναστατική διαδικασία.
Οι δυνάμεις των εργατών συγκρότησαν πολιτοφυλακές με τα όπλα που απαλλοτρίωσαν από τους στρατώνες. Η λαϊκή ώθηση απέρριψε τα στρατιωτικά τάγματα των φασιστών και δημιούργησε έναν ολόκληρο στρατό πολιτοφυλακών που χρηματοδοτούνταν ουσιαστικά από τα συνδικάτα, τις πολιτικές οργανώσεις και τις κοινότητες. Με την πάροδο του χρόνου η κεντρική κυβέρνηση δημιούργησε έναν Λαϊκό Στρατό με την ιδέα να επιτεθεί στον εχθρό με τα ίδια του τα όπλα. Ωστόσο, αυτός ο στρατός στόχευε να συντρίψει το επαναστατικό φρόνημα των πολιτοφυλακών, δηλαδή του πραγματικού ένοπλου λαού.
Η επανάσταση ξεκίνησε με την κολεκτιβοποίηση των επιχειρήσεων και της γης των ιδιοκτητών που έφυγαν στο εξωτερικό. Η εργατική τάξη κατέλαβε τα μέσα παραγωγής και τα έθεσε σε κίνηση χάρη στα συνδικάτα. Για αυτόν τον λόγο, μέσα σε λίγες εβδομάδες έγιναν πολλές απαλλοτριώσεις που οδήγησαν στην κολεκτιβοποίηση εργοστασίων και γαιών. Χάρη σε αυτήν την επανάσταση μια πολεμική βιομηχανία δημιουργήθηκε από το πουθενά. Αργότερα αυτά τα εγχειρήματα εργατικής αυτοδιαχείρισης ομαδοποιήθηκαν σε μια προσπάθεια κοινωνικοποίησης της οικονομίας, η οποία, όμως, δεν μπορούσε να ολοκληρωθεί λόγω της κυβερνητικής αντίδρασης και της εμφάνισης αντεπαναστατικών δυνάμεων που την εμπόδισαν (ειδικά το Κομμουνιστικό Κόμμα Ισπανίας / PCE). Εκατομμύρια άνθρωποι συμμετείχαν στην επαναστατική διαδικασία.
Παραδείγματα της λαϊκής οικοδόμησης της κοινωνικής επανάστασης είναι τα εξής: η αγροτική κολεκτιβοποίηση, μέσω της συλλογικής ανάκτησης ιδιοκτησίας και της κοινοτικής διαχείρισης της γης· οι κολεκτίβες βιομηχανιών και υπηρεσιών που βασίστηκαν στην αυτοδιαχείριση και στον εργατικό σχεδιασμό μέσω των συνδικαλιστικών ομοσπονδιών• η σχεδόν καθολική επιμόρφωση όλων των παιδιών και των νέων και η εφαρμογή μιας παιδαγωγικής που βασίστηκε στις αρχές του αναρχικού παιδαγωγού Φρανσίσκο Φερρέρ, της ορθολογικής και ελευθεριακής παιδείας• η βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης (στέγαση, υγεία, βασικές υπηρεσίες) του πληθυσμού• η διακήρυξη και η διάδοση κανόνων που καθιέρωσαν τη συνεκπαίδευση στα σχολεία, την ελεύθερη άμβλωση, τις ελεύθερες ενώσεις κ.λπ.
Ο ιβηρικός αναρχισμός και ο αναρχοσυνδικαλισμός κατόρθωσαν να εφαρμόσουν για μήνες αυτές τις ιδέες και τις προτάσεις που επεξεργάστηκαν και για τις οποίες αγωνίστηκαν, οργανώθηκαν και υπέστησαν σκληρή καταστολή για πολλές δεκαετίες. Αυτό ακριβώς το παράδειγμα συνεπάγεται η δημιουργία της λαϊκής δύναμης.
Θέλουμε, επίσης, να θυμόμαστε ότι στις 19 Ιουλίου 2012 η Ροζάβα ανακήρυξε την αυτονομία της από το συριακό κράτος. Η κουρδική αυτονομία είναι επίσης μια επαναστατική διαδικασία, μια φλεγόμενη δάδα στη Μέση Ανατολή. Επί 6 χρόνια αγωνίστηκαν ακατάληπτα ενάντια στους ισλαμιστές της Αλ Νούσρα, το Ισλαμικό Κράτος (ISIS) και το τουρκικό κράτος. Η επανάσταση στη Ροζάβα κατάφερε, παράλληλα με την ένοπλη αντίσταση, να εδραιώσει έναν ελεύθερο χώρο στην καρδιά μιας περιοχής που μαστίζεται από καταπιεστικά και αυταρχικά καθεστώτα. Η αλληλεγγύη μας στην κοινωνική επανάσταση στη Ροζάβα είναι, λοιπόν, αμέριστη.
Η 19η Ιουλίου αντιπροσωπεύει τη νίκη ενός λαού ενάντια σε μια στρατιωτικοποιημένη και καλά προετοιμασμένη αντίδραση. Μας υπενθυμίζει ότι η νίκη είναι δυνατή, ότι η «ουτοπία» μπορεί να εφαρμοστεί. Εκτιμά τη δύναμή μας, όταν οργανωνόμαστε, για να νικήσουμε. Αντιπροσωπεύει, επίσης, τη διαρκή απειλή της ιμπεριαλιστικής και αντιδραστικής παρέμβασης από τις παγκόσμιες δυνάμεις, οι οποίες δεν πρόκειται να διστάσουν να συντρίψουν οποιαδήποτε επαναστατική μετασχηματιστική διαδικασία. Για αυτό, είναι απαραίτητη η διεθνιστική αλληλεγγύη και η επέκταση αυτών των επαναστατικών διαδικασιών σε άλλα μέρη.
Μερικά διδάγματα από την Ισπανική Επανάσταση
Αρχικά, θα πρέπει να επισημάνουμε την ανάγκη να βγουν στο προσκήνιο οι λαϊκές μάζες αλλά και να τονίσουμε τη σημασία διαδικασιών που προηγήθηκαν, προκειμένου να καταστεί δυνατή η οικοδόμηση αυτής της πρωταγωνιστικής κίνησης των μαζών. Η πρωταγωνιστική κίνηση των μαζών είναι η οικοδόμηση της λαϊκής δύναμης. Είναι εκείνη η κοινωνική συνθήκη όπου οι καταπιεσμένοι και εκμεταλλευόμενοι παίρνουν στα χέρια τη διαχείριση όλων των κοινωνικών προβλημάτων και ζητημάτων, συμπεριλαμβανομένων του αγώνα για την αποτροπή του πραξικοπήματος του Φράνκο, και αναλαμβάνουν συλλογικά την επίλυσή τους.
Στη Βαρκελώνη, άρα και στην Καταλονία, οι άνθρωποι κέρδισαν τους δρόμους, κατέλαβαν τους στρατώνες και νίκησαν την αντίδραση, με οργανωμένο και προγραμματισμένο τρόπο, εφαρμόζοντας ένα υψηλό και σύνθετο επίπεδο άμεσης δράσης με τις επιτροπές άμυνας της Εθνικής Συνομοσπονδίας Εργασίας (CNT), κατατροπώνοντας το αντιδραστικό φασιστικό πραξικόπημα. Η συσσωρευμένη εμπειρία από τις οδομαχίες και τις ομάδες κρούσης εκφράστηκε σε όλο της το μεγαλείο στις 19 Ιουλίου. Η Βαρκελώνη και η Καταλονία ήταν στα χέρια της καταλανικής εργατικής τάξης και των αγροτών.
Στη Βαρκελώνη και στην Καταλονία εγκαινιάστηκε ένα είδος δυαδικής εξουσίας. Από τη μία ήταν η καταλανική κυβέρνηση (Generalidad) ως κρατική εξουσία. Από την άλλη η Επιτροπή Αντιφασιστικών Πολιτοφυλακών και οι κολεκτίβες, οι οποίες κατάφεραν να κολεκτιβοποιήσουν πρακτικά ολόκληρη την οικονομία, όπως είχε αποφασιστεί στο συνέδριο της Εθνικής Συνομοσπονδίας Εργασίας (CNT) στη Σαραγόσα. Έχοντας στο χέρι τους την κοινωνική δύναμη και τη νίκη, η Εθνική Συνομοσπονδία Εργασίας (CNT) και οι ομάδες δράσης της Ιβηρικής Αναρχικής Ομοσπονδίας (FAI) επέτρεψαν τη διατήρηση κρατικών φορέων, οι οποίοι αργότερα θα στρέφονταν ενάντια στην επανάσταση, και έθεσαν όλες τις κοινωνικές και πολιτικές οργανώσεις σε ισότιμη θέση στο Συμβούλιο Αντιφασιστικών Πολιτοφυλακών . Δεν υπήρχε καμία επιθυμία να επιβληθεί η αναρχική δικτατορία, αλλά από την άλλη πλευρά, η πόρτα άνοιξε για τους ελιγμούς του Κομμουνιστικού Κόμματος Ισπανίας (PCE) και την επέμβαση της Σοβιετικής Ένωσης μέσω αυτού.
Με βάση αυτά τα δεδομένα μπορούμε να κάνουμε δυο επισημάνσεις. Πρώτον, μέσα σε αυτή τη συνθήκη ενισχύθηκαν οι δυνάμεις που δεν τάσσονταν υπέρ μιας επαναστατικής διαδικασίας, αλλά υπέρ της διατήρησης της Δημοκρατίας ως μορφής διακυβέρνησης. Δεύτερον, η νίκη έδωσε ένα μεγαλύτερο περιθώριο, για να προχωρήσει ο σχηματισμός των λαϊκών οργανώσεων που θα αντικαθιστούσαν εντελώς το κράτος και θα επέτρεπαν τη δοκιμή νέων μορφών αυτοδιαχείρισης και φεντεραλισμού σε προηγμένο βαθμό.
Προς επίρρωση της πρώτης πτυχής μπορούμε να επισημάνουμε τις ένοπλες αντιπαραθέσεις στο τηλεφωνικό κέντρο της Βαρκελώνης το 1937 με το Κομμουνιστικό Κόμμα Ισπανίας (PCE) και τις συνεχείς εκτελέσεις αριστερών μαχητών που δεν ήταν μέλη του συγκεκριμένου κόμματός. Και ως προς τη δεύτερη πτυχή, η Καταλονία ήταν το τελευταίο προπύργιο που έπεσε στα χέρια του φρανκισμού. Συνεπώς, το σύνθημα «πόλεμος και επανάσταση ταυτόχρονα» που προπαγάνδιζαν οι αναρχικοί ήταν σωστό.
Και εδώ έρχεται το κεντρικό ζήτημα που έπρεπε να αντιμετωπίσει ο ισπανικός αναρχισμός στα μέσα της επανάστασης: ένταξη στην κυβέρνηση της Δημοκρατίας. Μπορεί κανείς να εξετάσει τη σοφία ή όχι αυτής της απόφασης, η οποία παραβιάζει τις αρχές της ιδεολογίας μας, αλλά πρέπει να ληφθεί υπόψη ότι οι αναρχικοί λειτουργούσαν υπό αντίξοες συνθήκες από πολλές απόψεις (έλλειψη οπλισμού, έλλειψη διεθνούς υποστήριξης) και εν μέσω μιας εντελώς άνευ προηγουμένου κατάστασης, όπου η δύναμη των αναρχικών οργανώσεων διέφερε σε διαφορετικές περιοχές της ισπανικής επικράτειας.
Το κύριο μειονέκτημα του ισπανικού αναρχισμού σε αυτόν τον τομέα ήταν η έλλειψη μιας πολιτικής οργάνωσης που να είχε τη δική της στρατηγική και τις δικές της προτάσεις για μια τέτοια άνευ προηγουμένου και δύσκολη κατάσταση και η οποία δε συνδέθηκε με τις στρατηγικές άλλων πολιτικών δυνάμεων. Αναμφίβολα πολλά έπρεπε να συμφωνηθούν, αλλά είναι πάντα προτιμότερο να κάνουμε κάτι σύμφωνα με τη δική μας προσέγγιση και με τις δικές μας δυνάμεις.
Το γεγονός ότι ο αναρχισμός δεν ήταν επαρκώς πολιτικά οργανωμένος στην Ισπανία είχε αντίκτυπο ακόμη και στον τομέα του πολέμου και της άμεσης δράσης, καθώς άλλες μορφές οργάνωσης των πολιτοφυλακών και πιο περίπλοκα επίπεδα θα μπορούσαν να διερευνηθούν σε αυτό το επίπεδο (στην πραγματικότητα υπήρχαν αρκετές προτάσεις υπό αυτήν την έννοια), χωρίς να προκύψει μια κρατικού τύπου διολίσθηση στον μιλιταρισμό, η οποία εν τέλει παρέδωσε τις πολιτοφυλακές στον έλεγχο του κράτους (και σε όποιον έλεγχε την κυβέρνηση, με το αυξανόμενο βάρος του Κομμουνιστικού Κόμματος Ισπανίας / PCE) και στη Σοβιετική Ένωση στην πραγματικότητα.
Είναι πολύ μακριά από τις βλέψεις μας να πούμε τι έπρεπε να γίνει. Τότε οι άνδρες και οι γυναίκες του λαού, οι αδελφοί και οι αδελφές μας στις ιδέες, πολέμησαν και έδωσαν τη ζωή τους, αντιμετωπίζοντας το φασισμό με τεράστιο θάρρος. Η επαναστατική διαδικασία ήταν το προϊόν της συσσώρευσης αγώνων του ισπανικού λαού πριν από το 1936, η οποία περιελάμβανε απελάσεις και φυλακίσεις, αλλά και την ατμόσφαιρα συζήτησης και δράσης που περιέβαλε την εργατική τάξη και τα διαφορετικά επίπεδα άμεσης δράσης που αναπτύχθηκαν σε καθημερινά βάση. Ομάδες όπως οι “Los Solidarios” βρίσκονταν στη Λατινική Αμερική, χρηματοδοτώντας με απαλλοτριώσεις αυτήν τη διαδικασία που κυοφορούταν επί χρόνια. Σε αυτήν τη διαδικασία η ύπαρξη μιας αναρχικής πολιτικής οργάνωσης θα παρείχε έναν σαφή προσανατολισμό σε όλα τα επίπεδα του αγώνα και θα επέτρεπε οι συζητήσεις εντός του αναρχικού κινήματος να εξελίσσονταν με διαφορετικό τρόπο. Και εκτός αυτού, ο αναρχισμός δεν ήταν η μόνη υπάρχουσα δύναμη. Άλλες δυνάμεις βρισκόντουσαν, επίσης, στο παιχνίδι και είχαν τα δικά τους πολιτικά σχέδια και τους συμμάχους τους.
Για εμάς η πολιτική οργάνωση είναι καθοριστική, ειδικά σε μια διαδικασία αλλαγής. Η οργάνωσή μας δεν είναι πρωτοπορία, δεν προχωρά μπροστά από τους καταπιεσμένους, για να τους καθοδηγεί. Αντιθέτως, είναι ένας μικρός κινητήρας που ωθεί τις λαϊκές οργανώσεις, βοηθά και ωθεί τους καταπιεσμένους και εκμεταλλευόμενους, για να γίνουν οι κτίστες του πεπρωμένου τους και πορεύεται μαζί με τους, με τα προβλήματα και τους περιορισμούς τους, αλλά και με μαζί με τη δημιουργική δυνατότητα αυτών των ανθρώπων.
Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο οι πολιτικά οργανωμένοι αναρχικοί μιλούμε για μια άνευ προηγουμένου σύλληψη της εξουσίας. Αντιλαμβανόμαστε την εξουσία ως την ικανότητα του λαού για δράση και γι’ αυτό μιλάμε για Λαϊκή Εξουσία ή άλλες έννοιες που εκφράζουν την ίδια ιδέα ότι οι άνθρωποι πρέπει να οικοδομήσουν την επαναστατική διαδικασία και την ελευθεριακή κομμουνιστική κοινωνία που επιθυμούμε. Αυτή η έννοια δεν έχει καμία σχέση με την κρατική εξουσία. Αντίθετα, αναφέρεται στη δυνατότητα των από τα κάτω να καταστρέψουν το κράτος και να αντικαταστήσουν την καπιταλιστική κοινωνία με μία καινούρια κοινωνική τάξη πραγμάτων.
Η πολιτική οργάνωση, η λαϊκή εξουσία και η πεποίθηση ότι μια ελευθεριακή κοινωνία δεν πρόκειται να δημιουργηθεί εν μία νυκτί μετά την επανάσταση, αλλά έπειτα από μια διαδικασία μετάβασης όπου διάφορες δυνάμεις θα συνεχίσουν να πιέζουν για το δικό τους εγχείρημα και όπου οι αναρχικοί πρέπει να έχουν την ικανότητα και τη δύναμη να ενοποιήσουν τις προτάσεις τους, κρίνουμε πως είναι βασικά στοιχεία μιας επαναστατικής διαδικασίας με σαφή αναρχικό και αντιεξουσιαστικό προσανατολισμό.
Πιστεύουμε, με κάθε σεμνότητα, ότι αυτά μπορεί να είναι μερικά από τα συμπεράσματα που έχει διδάξει στους οργανωμένους αναρχικούς η Ισπανική Επανάσταση. Με την Ισπανική Επανάσταση υλοποιήθηκε η οικοδόμηση μιας νέας κοινωνίας, έστω μερικώς, που διήρκεσε μέχρι το 1939. Πρόκειται για τους ανθρώπους που συνήθισαν να ζουν σε συνθήκες κοινωνικοποιημένης οικονομικής ζωής και αυτοδιαχείρισης, καταργώντας μέχρι και το χρήμα, ενώ παράλληλα κρατούσαν το πολεμικό μέτωπο.
Πρέπει να τονίσουμε ότι πολλοί από τους επιζώντες συντρόφους που κατέφυγαν στη Γαλλία και ήταν κλειδωμένοι σε πραγματικά στρατόπεδα συγκέντρωσης συμμετείχαν ενεργά στον αγώνα κατά της ναζιστικής κατοχής στη γαλλική επικράτεια, ενώ οι Ισπανοί αναρχικοί μαχητές ήταν οι πρώτοι που μπήκαν στο απελευθερωμένο Παρίσι.
Η κληρονομιά της Ισπανικής Επανάστασης δεν είναι ένα νεκρό παρελθόν, είναι μέρος της ιστορίας και του αγώνα των από τα κάτω, των διαδικασιών χειραφέτησης στις οποίες πρωταγωνίστησε η τάξη μας και των επιθυμιών για ένα διαφορετικό αύριο που αμφισβητείται μέχρι σήμερα. Στην Ισπανία μερικά από όλα αυτά υλοποιήθηκαν. Πρόκειται για μια συγκεκριμένη εμπειρία την οποία οι καταπιεσμένοι όλου του κόσμου πρέπει να μελετήσουν και να διδαχθούν από αυτήν, να βγάλουν συμπεράσματα, να δουν τους περιορισμούς που υπήρχαν και να λάβουν υπόψη τη δημιουργική δυνατότητα των ανθρώπων σε επαναστατικές συνθήκες.
Καλούμε τους καταπιεσμένους και εκμεταλλευόμενους από κάθε γωνιά της γης να συνεχίσουμε αυτήν την κληρονομιά, αυτό το έργο και να αξιοποιήσουμε την εμπειρία και τα διδάγματα αυτής της λαμπρής επαναστατικής διαδικασίας στους καθημερινούς μας κοινωνικούς και ταξικούς αγώνες.
Ζήτω τα 85 χρόνια από την Ισπανική Επανάσταση!
Η νίκη θα έρθει από τα κάτω!
Ζήτω η κοινωνική επανάσταση!
Είμαστε στο πλευρό όσων αγωνίζονται!
Embat, organitzacio libertaria de Catalunya – Καταλονία
Federación Anarquista Uruguaya (FAU) – Ουρουγουάη
Αναρχική Ομοσπονδία – Ελλάδα
Libertäre Aktion – Ελβετία
Federación Anarquista de Rosario (FAR) – Αργεντινή
Die Plattform – Anarchakommunistische Organisation – Γερμανία
ZACF (Zabalaza Anarchist Communist Front) – Νότια Αφρική
Organización Anarquista de Córdoba – Αργεντινή
AWSM (Aotearoa Workers Solidarity Movement) – Νέα Ζηλανδία
Grupo Libertario Vía Libre – Κολομβία
Coordenacao Anarquista Brasilera (CAB) – Βραζιλία
Organisation Socialiste Libertaire (OSL) – Ελβετία
Federación Anarquista Santiago (FAS) – Χιλή
Organización Anarquista de Tucumán (OAT) – Αργεντινή
Alternativa Libertaria/ Federazione dei Comunisti Anarchici (AL/FdCA) – Ιταλία
